زمینه‌های اجتماعی انقلاب ایران
نویسنده: حسین بشیریه
مترجم: علی اردستانی
ناشر: نگاه معاصر1393
کتاب The State and Revolution in Iran تحت عنوان «زمینه‌های اجتماعی انقلاب ایران» نوشته دکتر حسین بشیریه با ترجمه حسین اردستانی منتشر شده است. مترجم با بیانی نه چندان قانع کننده، علت تغییر عنوان این اثر را به دلیل رویکرد جامعه شناختی آن میداند.
سال ۱۹۸۴ بود که انتشارات سن‌مارتین کتابی از دکتر بشیریه با نام «دولت و انقلاب در ایران» منتشر کرد که درواقع نتیجه و برآیند پژوهش‌های مربوط به تز دکترای او بود. و موضوع آن تحلیل علل سیاسی و اجتماعی‌ای بود که منجر به انقلاب ۱۳۵۷ شد. یکی از کتاب‌های مهمی که به بررسی انقلاب پرداخته است. او با وام‌گیری نظری از متفکرانی چون نیکلاس پولانتزاس، آنتونیو گرامشی و کرین برینتون تحلیلی چند سویه از انقلاب ارائه داده است. و با کاربست مفاهیمی چون «بلوک قدرت»، «نیروی هژمونیک»، «دولت پاتریمونیال» و «دوره ترمیدور» ابزارهای کارآمدی برای وارسی یک انقلاب پیچیده فراهم می‌سازد.
سی سال از چاپ اول این کتاب می‌گذرد. امروز ترجمه آن به فارسی با نام «زمینه‌های اجتماعی انقلاب ایران»، آن را در لیست پرفروش‌های کتاب‌فروشی‌های ایران قرار داده است. علی اردستانی، مترجم این کتاب در توضیح آن می‌گوید: «طی 200 سال اخیر، ما با چند شورش اجتماعی مهم و دو انقلاب روبه‌رو بوده‌ایم؛ انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی… اگرچه درباره تمام این تحولات کارهای قابل اعتنایی صورت گرفته، اما به نظر می‌رسد هنوز گوشه‌ها و زوایای پنهان مهم دیگری از این پدیده مهم اجتماعی وجود دارد که نیازمند تأمل و تعمق جدی است. یکی از کتاب‌های مهمی که درباره بررسی پدیده انقلاب در ایران صورت گرفته کتاب دکتر «حسین بشیریه»، استاد ایرانی دانشگاه سیراکیوز است که می‌کوشد از زاویه کاملاً جدیدی به انقلاب سال 1357 بنگرد.»
او آن را از معدودترین کتاب‌هایی میداند که با التزام به دیسیپلین جامعه‌شناسی سیاسی می‌کوشد با حرکت بر فراز علایق فکری و روشن‌فکری به تبیینی عینی و علمی از امر انقلاب مبادرت ورزد و در تمام فصول کتاب، مؤلف می‌کوشد به چند سؤال مهم پاسخ دهد این‌که «انقلاب اسلامی چگونه حادث شد؟»، «ماهیت منافع گروه‌ها و دسته‌جات دخیل در انقلاب چیست؟»، «دولت برآمده از منازعات داخلی از چه ویژگی‌ها و مشخصاتی برخوردار است؟»، «رابطه دولت با طبقات و گروه‌ها چگونه بوده است؟» و اساساً «آیا منازعات سیاسی درونی تأثیری برساخت دولت داشته است یا خیر؟
از فصل‌های این کتاب می‌توان به «تحول ساختار دولت»، «رژیم قدیم: حکومت پادشاهی»، «خیزش ایدئولوژی انقلاب: احیای ناسیونالیسم اسلامی»، «بحران اقتصادی و بحران دیکتاتوری» و «به‌سوی بازسازی دولت» اشاره کرد.