ضرورت روشِ بازشناسی هویت ایرانی

گسست یا فراز و نشیبِ هویت ایرانی

افشین اشکور کیایی

چکیده:

ایرانیان همواره در طول تاریخ شاهد دگرگونی‌های زیادی در هویت خودشان بوده‌اند. اختلاف در مورد چگونگی، میزان و عمق این دگرگونی هویتی، موجب شده است که روایت‌های گوناگونی حول محور این موضوع صورت بگیرد که از جمله این روایت‌ها «ازلی‌گرایانه»، «جامعه‌شناسی تاریخی» و «پست‌مدرن» است. این پژوهش با انتخاب روایت پست مدرن و با کمک مباحث «مسئله‌سازی» و «حدوثی بودن تاریخ» در دیرینه‌شناسی و تبارشناسی میشل فوکو، به معرفی روایتی جدید از هویت ایرانی پرداخته است.

روایت این تحقیق از «هویت ایرانی» این‌گونه است که با توجه به «مسئله‌سازی» در دیرینه‌شناسی، همواره هویت ایرانی در طول تاریخ مسئله و مورد توجه روابط قدرت قرار گرفت است و نیروهای مختلف (کردارهای گفتمانی و غیر گفتمانی) موجود در هر دوره تاریخی، سعی در اعمال قدرت بر هویت ایرانی از طریق نهادها، ابزارها، تکنیک‌ها، تاکتیک‌ها، گفتمان‌های مختلف داشتند. از جهت دیگر با توجه به «حدوثی بودن» تاریخ از دیدگاه تبارشناسی، در تبارهای مختلف تاریخی و با حضور نیروهای جدید در اطراف هویت ایرانی، ما شاهد «برساخته شدن» گوناگون هویت ایرانی در طول تاریخ خواهیم بود. بر این مبنا مسئله اساسی این تحقیق بیش از اینکه پیروزی یا شکست یا انحطاط هویت ایرانی باشد، توضیح انقطاع‌های مختلف هویت ایرانی است که در هر انقطاع، تاریخ تحول کردارهای گفتمانی و غیره گفتمانی خاص را در اطراف خودش دارد.

کلید واژه‌ها: هویت ایرانی، دیرینه‌شناسی، تبارشناسی، مسئله‌سازی، کردارهای گفتمانی و غیر گفتمانی