بررسی اندیشه‌های میرزا یوسف مستشارالدوله تبریزی
اسماعیل فدایی
مقدمه
میرزا یوسف خان مستشارالدوله، پسر حاجی میرزا کاظم از بازرگانان آذربایجان، از رجال سیاسی دوره قاجار، در سال 1239 قمری در شهر تبریز به دنیا آمد. وی در همان شهر به تحصیل ادبیات عرب و علوم دینی پرداخت و به زبان‌های فارسی، عربی تسلط پیدا نمود.
در جوانی به خدمت کنسولگری انگلیس درآمد و چندی بعد از آن استعفا داد و استخدام وزارت امور خارجه ایران شد. در سال 1270 به دلیل آشنایی با امور کنسولی به دستور ناصرالدین‌شاه به مدت هشت سال سرکنسول ایران در حاجی ترخان روسیه شد. چند ماه پس از بازگشت به ایران یک‌بار دیگر به آنجا اعزام شد. در این مرحله بود که به قصد دیدار از سایر نقاط روسیه به مسکو و پترزبورگ رفت. او در این دوره بر یافته‌هایش از اوضاع کشورهای اروپایی افزود. هشت سال اقامت در حاجی‌ترخان، این فرصت را برای او فراهم آورده بود که از نزدیک با نحوه اداره امور روسیه آشنا گردد.
خداپرستِ سوسیالیست
سیری در اندیشه سیاسی محمد نخشب
مهدی راستی*
درآمد: در سال‌هایی که فعالیتِ سیاسی متأثر از استبدادِ پیش از شهریور 1320 بود، نخشب و جمعی از دانش آموزان ملی‌گرا که دوره آخر دبیرستان را سپری می‌کردند به دنبال پاسخ به پرسشِ «چه باید کرد؟» برآمدند. در پاسخ به این پرسش بود که نخستین جمعیت فکری-سیاسی با مضمون و هویت ملی-مذهبی در ایران پس از شهریور 1320 شکل گرفت و دامنه این مضمون تا انقلاب اسلامی و حتی بعدتر نیز کشیده شد. این اجمال سعی دارد شکل‌گیری اندیشه سیاسی نخشب را در یک پیوستار و در سه دوره متمایز تاریخی قرار دهد و در پایان به‌گونه‌ای موجز به ایضاحِ عناصرِ کلیدیِ اندیشه سیاسی نخشب بپردازد.
یاد آر ز شمع مرده (شهدای اهل قلم مشروطیت)
سوم تیرماه ۱۲۸۷، میرزا جهانگیرخان صوراسرافیل (1287-1254) روزنامه‌نگار و ملک‌المتکلمین (۱۲۸۷-۱۲۳۹) روحانی تحول خواه در «باغشاه» اعدام شدند و جسدشان به خندقی بیرون از «باغشاه» پرتاب شد. مردم شبانه اجساد آن‌ها را…
روشنفکر ایرانی
گفتگو با دکتر احمد بنی جمالی
گرامشی جمله مشهوری دارد و می‌گوید که «همه افراد ظاهرا روشنفکر هستند اما عده کمی از افراد کار «روشنفکر» را انجام می‌دهند یا می‌اندیشند». روشنفکری حتی از واژه تا مفهوم و محتوایش دچار مناقشه است. اینکه روشنفکر این واژه متولد عصر مدرن در معنای عام چه تعریفی دارد و چه ویژگی‌هایی را شامل می‌شود و اینکه آیا با مذهب و یا هر مضاف‌الیه دیگر می‌نشینند هنوز مورد اجماع قرار نگرفته است. از آن پیچیده‌تر اینکه روشنفکر چه واکنشی باید در مقابل سیاست داشته باشد. عده‌ای معتقدند روشنفکر به دلیل تعهد اجتماعی خود ناگزیر از اثرگذاری بر قدرت است. چون سیاست ورزی در مفهوم آرنتی شرط انسان بودن است.
نه به این نمط، ترقی میسر نمی‌شود
دکتر رضا اکبری نوری*:
جنگ‌های ایران و روس و شکستی که ایران در برابر روسیه متحمل شد دو وضعیت را برای ذهن انسان ایرانی به وجود آورد: اول مواجه شدن بااحساس حقارت و دریافت فاصله‌ای که به ناگهان بین خود و جهانی دیگر که تا آن روز به خوبی آن را نشناخته بود و دوم پرسشی حیاتی و اساسی که این فاصله از کجا ایجاد شده است و چه باید کرد؟ به این منظور از زمان عباس میرزا که تجدد را با ایجاد سنگ بنای تازه‌ای در نیروهای نظامی ایران شروع کرد، تا قائم‌مقام و امیرکبیر که وجوه چندگانه‌ای از ترقی را در ایران به اجرا گذاشتند و کسانی چون مستشارالدوله و میرزا حسین خان سپهسالار که سودای ایجاد بنیان‌های حقوقی برای حل معضلات ایران در سر پروراند، تا رضاشاه که تجدد آمرانه خود را بر همگان تحمیل کرد و مصدق که چاره را در ملی شدن صنعت نفت دید و بسیاری دیگر تا امروز، همواره نکته‌ای انسان و جامعه ایرانی را آزرده است که مانعی جدی برای دست‌یابی به مسیری هموار به منظور دست‌یابی به توسعه بوده است.
هنر بدون آزادی می‌میرد
متن سخنرانی سیمین دانشور**
تهران، انستیتو گوته مهر 1356
با این کلمه متین آغاز می‌کنم که “اشرح لی صدری ویسر لی امری و حل عقده من لسان لیفقهوا قولی” و دعایم برای همه شما اینست که سینه‌هایتان گشاده باد و گفته‌هایتان حجت. قصد دارم مسائل هنر معاصر را در جهان و در کشورهای جهان سوم و از آن جمله در کشور خودمان به اختصار بررسی کنم.
در “اوپانیشادها” تدوین شده در هزاره اول پیش از میلاد مسیح در هند، به این پرسش ازل و ابد برمی‌خوریم: عالم از چه به وجود می‌آید و به‌چه منتهی می‌شود و این پاسخ ازل و ابد را هم می‌خوانیم که عالم از آزادی به وجود می‌آید، در آزادی می‌آساید و در آزادی منحل می‌گردد.
طرح جنجالی ساماندهی فضای مجازی۱۴۰۰-۰۵-۰۸
افزایش شکاف طبقاتی و فقر در ایران۱۴۰۰-۰۴-۱۳
خشونت از کابل تا غزه۱۴۰۰-۰۲-۲۵
شجریان؛ یادی که گرامی است و گرامی خواهد ماند۱۳۹۹-۰۷-۱۸
زنان و عرصه سیاست در جهان و ایران۱۳۹۶-۰۴-۱۷
