شهیاد، نمادی دو پهلو: میدان آزادی، بنای یادبود شاه 

فریار جواهریان

پیشینهٔ تاریخی

رسیدن- یا دستکم نزدیک شدن- ایران به سطح جوامع پیشرفته و مدرن جهان هدف بلندپروازانه‌ای بود که پادشاهان پهلوی برای تحقق، تا آن حدّ که اوضاع و احوال زمان رخصت می‌داد، کوشیدند. معماری، مهندسی و طراحی شهری، که ازجمله عناصر و اجزاء ضروری برای تحقق این هدف بودند، به ویژه در دوران محمدرضا شاه دوم میدانی گسترده یافتند. گسترش آنان امّا، همانند هدف نهائی، با نوعی دوگانگی بینش و فلسفه عجین بود. پیشگامان و کوشندگان در این عرصه‌ها از یک سو بر مدرنیسم پای می‌فشردند و از سوی دیگر نگاهی معطوف به عظمت فرهنگ ایران باستان و میراث ایران اسلامی داشتند.

شاه هنگام سخن گفتن از پیشرفت ایران به دروازهٔ «تمدن بزرگ» اشاره می‌کرد. از همین رو، بنا کردن چنین «دروازه‌ای» در دستور کار قرار گرفت تا آرزویش در قـالب یک بنای یادبود متبلور و مجسم شود. چنین بود که طرّاحی و ساختن «برج شهیاد» در شمار برنامه‌های شورای جشن‌های 2500 ساله گنجانده شد. این شورا در آبان 1338 به ریاست سناتور جواد بوشهری شکل گرفت. طراحی و ساختن برج، که هم از نظر هزینه و هم دامنهٔ تأثیر، کاری به نسبت کوچک به شمار می‌رفت، در سال 1343 به دفتر معماری بنیان واگذار شد که مدیرعامل‌اش امیرنصرت منقّح بود.