پشت پرده کودتا
اوباش، فرصت‌طلبان، ارتشیان، جاسوسان
نویسنده: علی رهنما
مترجم: فریدون رشیدیان
ناشر: نشرنی
پشت پردهٔ کودتا می‌کوشد خرده تاریخ مفصلِ آن دست از وقایعی را ارائه دهد که در 28 مرداد به اوج خود رسیدند. این کتاب نه دربارهٔ مصدق است و نه فهرستی است از هدف‌های دولتِ او و دستاوردها یا شکست‌های این دولت، بلکه بیشتر پژوهشی است در باب سرنگونی مصدق و نیز در خصوص شرایطِ تحققِ این سرنگونی. هم مصدق و هم متحدان و مخالفانش این وقایع را به راه انداختند، به آن‌ها واکنش دادند، و با آن‌ها تعامل برقرار کردند. ازاین‌رو، هر مطالعه‌ای دربارهٔ سرنگونی می‌بایست هم به مصدق و طرفدارانش، و هم به کسانی که او را سرنگون کردند، بپردازد و موقعیت‌ها و اعمال هر دو طرف را تجزیه‌وتحلیل، ارزیابی و گزارش کند. این مطالعه با تکیه بر شواهد و مدارکِ به‌کاربسته، نهایتاً قصد دارد به این سؤال پاسخ دهد که آیا برکناری مصدق از قدرت، به دست خارجی‌ها طرح و اجرا شد، یا این‌که این واقعه یک کودتا، یک انقلاب، یک قیام خودجوشِ ملی و یا چیز دیگری بود. با غلبهٔ مواضعِ قطبی شده، احتمالاً هرگونه نتیجه‌گیری‌ای برچسب طرفدار مصدق و یا ضد مصدق بودن را به این اثر و نویسندهٔ آن خواهد زد. بازتعریف تاریخچهٔ 28 مرداد، همچون تاریخچهٔ هر کشمکش اجتماعی‌ـ‌سیاسی دیگری، به بروز بعضی دلخوری‌ها و برآمدن پاره‌ای از قضاوت‌ها می‌انجامد. اثر حاضر تاریخچه‌ای است از وقایع 28 مرداد برای کسانی که کنجکاوند بدانند در آن روز چه اتفاقی افتاد و چگونه چنین نتیجه‌ای حاصل شد.
در روایت رهنما درست برخلاف آنچه شعبان جعفری از آن روز می‌گوید، طیب و طاهر حاج‌رضایی «گروه اصلی اوباش» را راه می‌بردند. برادران رشیدی اینجا نیز حاضر هستند؛ ظاهراً برادران رشیدیان از آن لات‌هایی بودند که اکثر پژوهشگران یا حاضران روز کودتا درباره نقش‌شان اتفاق‌نظر دارند. هرچند رهنما به ذکر نام آن‌ها بسنده نمی‌کند و پیوندشان با بخشی از روحانیت را نیز نشان می‌دهد:
اسدالله رشیدیان همکاری نزدیکی با آیت‌الله بهبهانی و پسرش جعفر بهبهانی داشت. بعد از کودتا و احتمالاً به‌قصد قدردانی از زحمات و خدمات آیت‌الله بهبهانی و نقش وی در موفقیت کودتای دوم، جعفر بهبهانی در سه نوبت پی‌درپی وکیل مجلس شد. شواهد کافی در مورد همکاری نزدیک سیاسی میان اسدالله رشیدیان و آیت‌الله و پسرش وجود دارد که قویاً نشان می‌دهد این همکاری نزدیک از قبل از ۱۳۳۲ میان رشیدیان و این دو تن وجود داشته است (ص: ۲۶۸ و ۲۶۹)