تاریخ چوگان در ایران و سرزمین های عربی
آذرتاش آذرنوش
نشر ماهی 1392
«آذرتاش آذرنوش»، زبان‌شناس و محقق، با اشاره به اینکه در تاریخ ایران، چوگان تنها یک ورزش نیست، بلکه یک فرهنگ خاص داشته و از آن برای روانشناسی انسان‌ها استفاده می‌کردند، در گفت‌وگو با مهر اشاره کرد: به‌تازگی یکی از کتاب‌هایم به نام «تاریخ چوگان در ایران و سرزمین های عربی» توسط نشر ماهی منتشر شده است.
تا به حال در جهان کتاب های زیادی از تاریخ چوگان منتشر شده؛ اما تاریخ واقعی چوگان متعلق به قرن نوزدهم به این سوست. درباره چوگان در ایران و کشورهای اطرافش نیز چندین کتاب چاپ شده است؛ اما کاری که من می‌خواستم بکنم، تحقیقی جامع در ادبیات فارسی و عربی بود. وی افزود: به این ترتیب با آغاز تحقیق، سعی کردم در آثار ادبیات فارسی و عربی، هر جا که اشاره‌ای به چوگان شده است، برحسب زمان تقسیم‌بندی کنم و آن را شرح بدهم. در تاریخ ایران چوگان تنها یک ورزش نیست؛ بلکه یک بعد فرهنگی شایسته دارد که در گذشته مورد استفاده و بهره‌برداری قرار می گرفته است؛ یعنی چوگان را ابزاری برای روانشناسی انسان‌ها قرار می‌دادند. به این ترتیب دربار پادشاه برای استخدام نیروهای جدید، یک بازی چوگان برپا می‌کرد. به این ترتیب اهمیت چوگان در تاریخ فرهنگی ایران تا حدودی مشخص می‌شود.
این محقق در ادامه گفت: جنگ های بسیار زیاد ایران و توران در اسطوره‌ها، به خاطر چوگان‌بازی در گرفته‌اند؛ یعنی از چوگان‌بازی افراسیاب و سیاوش بود که ماجرا به داستان خون سیاوش کشید و در نهایت باعث شد رستم به توران لشکرکشی کند. چوگان به اساطیر ما سابقه زیادی دارد و به تاریخ واقعی‌مان هم یعنی به زمان ساسانیان وارد شده است. بعد از آن هم با ورود اسلام به ایران، این بازی و رسم به شدت رواج پیدا کرد تا زمان سلسله قاجار که این بازی در ایران بی‌نهایت شکوفا شد. البته باید اشاره کنم که رونق چوگان در عصر صفویه بسیار زیاد بوده و اصطلاحا برای خود قیامتی بوده است.
مولف «فرهنگ معاصر عربی به فارسی» گفت: مطالبی که گفتم انگیزه می‌شود که پژوهشگری مانند من به سراغ این موضوع برود. در واقع ضرورت داشت که من فارسی خوان و عربی خوان دست به تالیف این کتاب بزنم؛ منتهی اصلاً کار ساده‌ای نبود. با کامپیوتر هم نمی‌شد در این زمینه تحقیق کرد. بنابراین ناچار بودم انبوهی از کتاب های فارسی و عربی را بخوانم. نکته اینجاست که ممالک دیگر و همسایه ما نیز رسم چوگان‌بازی داشته‌اند. به همین خاطر به کشورهایی مانند مصر و شام هم سر زدم و دیدم که در این کشورها چه هزینه‌هایی برای چوگان صرف می‌کرده‌اند.
آذرنوش ادامه داد: کار تحقیق و جمع‌آوری مدارک برای این کتاب، 10 سال طول کشید. در این مدت ناچار بودم همه مقالات را به زبان های زنده دنیا بخوانم. در نتیجه کتابی که حاضر و منتشر شده است، علاوه بر مطالب تاریخش، رساله چوگان‌بازی انگلیس‌ها در ایران و 30 تصویر تاریخی را نیز شامل می‌شود. حجم کتاب نیز حدود 250 صفحه شده است که امیدوارم مورد استفاده محققان و زبان پژوهان قرار بگیرد.
- به نقل از روزنامه قانون: ۱۳۹۲ دوشنبه ۶ خرداد