متن حاضر در سال 1901 در نشریهٔ انجمن آمارگران سلطنتی منتشر شد. و ترجمهٔ فارسی آن برای نخستین بار منتشر میشود. دادههای ارائهشده در آن عمدتاً برگرفته از کتاب پروفسور کاوالیره لورینی، استاد دانشگاه پادوا، بوده است که دولت ایتالیا منتشر کرده بود. ژوزف رابینو در لندن به دنیا آمده بود اما پدرش ایتالیایی بود. وی در سال 1908 از بانک استعفا داد.
لازم به یادآوری است که این مقاله در شرایطی منتشر شد که هنوز نفت ایران کشف نشده بود و قدرتهای استعماری اقتصاد ایران را بیشتر از منظر دسترسی به بازارها و نیز جایگاه ارتباطیاش موردتوجه قرار میدادند.
در مقالهٔ حاضر، ابتدا از دیدگاههای ژوزف رابینو رئیس بانک شاهنشاهی ایران و سپس دیدگاههای برخی سیاستمداران انگلیسی وقت دربارهٔ جایگاه ژئواکونومیک ایران در اقتصاد شرق، ویژگیها و توانهای بالقوهٔ اقتصاد ایران، رقابت انگلستان با روسیه و سایر قدرتهای استعماری برای دستیابی به منافع تجاری در ایران آگاه میشویم.
همچنین این یادداشتها و پرسش و پاسخهای همراه با آن بهروشنی نشاندهندهٔ پیآمدهای فعالیت استعماری در حوزهٔ تجارت خارجی و فقدان نظامات مؤثر گمرکی در تضعیف تولیدات پیشهوران و فعالیتهای مستقل تجار داخلی است. برخی از این پیآمدها را در قالب اعتراضات تجار در انقلاب مشروطه و نیز کنشگریهای سیاسی ملیون ایرانی در دهههای بعد دیدهایم.
* به نقل از سایت نقد اقتصاد سیاسی