بر اساس مصوبه ۲۷ تیرماه ۱۳۸۴ هیأت وزیران و سایر تکالیف قانونی ناشی از برنامه پنجم توسعه کشور، مقرر شده است، از سال ۹۱ تا ۹۳ میزان آلایندگی خودروهای وارداتی و ساخت داخل مطابق استاندارد یورو ۴ باشد و بر این اساس وزارت نفت مکلف شده است بنزین مورد نیاز برای رعایت این استاندارد را دست کم ۶ ماه زودتر تأمین کند. به عبارت دیگر مقرر شده بود طی سال‌های ۹۱ تا ۹۳ کیفیت بنزین و گازوئیل تولیدی کشور ابتدا به استاندارد یورو ۴ و سپس به یورو ۵ ارتقا یابد.

استانداردهای مذکور شاخص‌های روشنی برای عدد اکتان بنزین، میزان بنزن و گوگرد موجود در بنزین و گازوئیل و سایر موارد کیفی مربوطه تعیین می‌کنند. شاخص‌هایی که هر چند ممکن است برای عموم مردم چندان مفهوم روشنی نداشته باشند اما کارشناسان مربوطه به خوبی از اثرات قابل توجه آن‌ها بر سلامت افراد و تأثیر آن بر میزان مرگ و میر سالانه هم‌وطنان مان به خصوص در شهرهای بزرگ، آگاهی دارند.

به گزارش الف، مقایسه وضعیت مخاطره آمیز بنزین تولیدی در ایران با استانداردهای روز دنیا

استانداردهای سوخت رایج در اروپا عبارتند از:

  • ۱- یورو ۱ (۱۹۹۳) برای خودروهای سواری و تراکتورهای سبک
  • ۲- یورو ۲ (۱۹۹۶) برای موتورسیکلت
  • ۳- یورو ۳ (۲۰۰۰) برای موتورسیکلت
  • ۴- یورو ۴ (۲۰۰۵) برای همه وسایل نقلیه موتوری
  • ۵- یورو ۵ (۹- ۲۰۰۸) برای سواری‌های سبک و وسایل نقلیه تجاری
  • ۶- یورو ۶ (از ۲۰۱۴ اجباری خواهد شد) برای سواری‌های سبک و وسایل نقلیه تجاری

همان‌گونه که پیش از این ذکر شد مقرر بود، در سال ۹۱ استاندارد بنزین تولیدی کشور به یورو ۴ ارتقا یابد. بر اساس این استاندارد بایستی میزان ناخالصی گوگرد در بنزین به کمتر از ۲۰ ppm و عدد اکتان آن به ۹۵ برسد. آنچه که در حال حاضر به عنوان بنزین در جایگاه های سوخت کشور عرضه می‌شود دارای ۱۰۰۰ ppm گوگرد و عدد اکتان کمتر از ۸۵ است. علاوه بر این موارد، وجود ماده شیمیایی و سرطان‌زای MTBE که در حال حاضر به استثنای یک یا دو پالایشگاه کشور، در تمامی پالایشگاه‌ها به جای کاتالیست مورد استفاده قرار می‌گیرد نیز بر میزان آلایندگی خودروها که عامل تولید ۷۰ درصد آلاینده‌ها در شهرها هستند، افزوده است.

 قابل ذکر آنکه وضعیت تولید گازوئیل در کشور به مراتب از این نیز بدتر است، به نحوی که به عنوان مثال میزان گوگرد موجود در آن حدود ۷۰۰۰ppm و ۳۵۰ برابر استاندارد یورو ۴ است.

 کاتالیست ها و نقش آن‌ها در سلامت انسان‌ها

کاتالیست ها موادی هستند با شکل‌ها و خواص متفاوت که اساساً در فرآیند تولید محصولات و مشتقات نفتی نقش اساسی داشته و تقریباً بدون برخی از آن‌ها پالایش نفت غیرممکن است.

 با توجه تحریم‌های غرب علیه کشورمان، از سال ۱۳۸۸ واردات این کالای استراتژیک و حیاتی متوقف شده و در سال‌های قبل و بعد از این تاریخ نیز دولت هیچ حمایتی از تلاش صنعتگران داخلی برای تولید آن به عمل نیاورده است. این بی توجهی به حمایت از تولید داخلی، ریشه در یک عادت و علاقه شدید در میان بسیاری از دولتمردان به واردات کالا از خارج از کشور دارد که در جای خود قابل بررسی است.

 در نبود کاتالیست ها، پالایشگاه های داخلی مجبور به استفاده از سرب یا ماده سمی MTBE هستند. سرب باعث افزایش بهسوزی و آرام سوزی بنزین می‌شود و در واقع عدد اکتان بنزین را بالا می‌برد اما چون ترکیبی بسیار مضر است، سال‌هاست که استفاده از آن در تمام دنیا ممنوع شده است. در این شرایط در سال‌های دور پالایشگاه های دنیا MTBE را جایگزین سرب کردند که بعد از مدتی اثرات سرطان‌زای آن نیز محرز و استفاده از آن ممنوع شد ولی در ایران همچنان مورد استفاده اغلب پالایشگاه های کشور قرار دارد.

در شرایط کنونی پالایشگاه های پیشرفته دنیا از نوعی فناوری استفاده می‌کنند که نیاز به این ماده خطرناک ندارد، چنانچه در ایران نیز معدودی از پالایشگاه های جدید همچون پالایشگاه بندرعباس دارای همین فناوری هستند و ضروری است بر اساس تکالیف قانونی دولت، هرچه سریع‌تر تمامی پالایشگاه های کشور به این فناوری مجهز شوند.

 در پایان یک بار دیگر باید یادآوری کنیم که آنچه عرضه شد بر اساس اطلاعات غیر رسمی و اظهارنظر کارشناسان صنعت نفت کشورمان که به دلیل محدودیت‌های احتمالی که ممکن است برایشان ایجاد گردد، حاضر به افشای نامشان نیستند، تنظیم شده و الف آمادگی دارد چنانچه مسوولان مربوطه توضیحات مستدل و مستند به اسناد و مدارک معتبر در این باره دارند، منتشر نماید.

 یک بار دیگر این پرسش را نیز تکرار می‌کنیم که چرا تمامی آزمایشگاه های کشور از ارایه اطلاعات مربوط به آنالیز بنزین و شاخص‌های کیفی آن در هراسند، همان‌گونه که باید پرسید چرا مردم حق ندارند آمار دقیق مرگ و میر و مصدومان و بیماران ناشی از آلودگی هوا را بدانند؟

 منبع: آفتاب نیوز